Patlayan yıldızlara süpernova diyoruz ve Güneş şimdi patlasa ışık hızıyla 8 dakika sonra Dünya’nın Güneş’e bakan yüzü buharlaşırdı. Şansımıza Güneş patlayacak kadar büyük kütleli bir yıldız değil; ama Güneş’ten 5-6 kat kütleli yıldızlar ömrünü patlayarak tamamlıyor. İçlerinden biri yakınımızda patlarsa ne olur?
SÜPERNOVALARIN KÖKENİ
Evrende çok sayıda süpernova türü var ve bazı şartlar altında Güneşimiz kadar küçük kütleli bir yıldız kalıntısı bile patlayabilir. Oysa genellikle Güneşimizden 5-6 kat kütleli yıldızlar nükleer yakıtını bitirince kendi üstüne çökerek patlıyor ve dış katmanlarını uzaya saçıyor.
Süpernova patlamaları yakın gezegenleri veya bu gezegenlerdeki yaşamı yok edecek kadar güçlü oluyor. Peki süpernovalar ne kadar güçlü ve Dünyamızın yakınında bir yıldız patlarsa hayatta kalmak için gereken minimum güvenli uzaklık nedir? Bu soruların cevabını görelim.
SADECE YÜZDE 10 PATLIYOR
Süpernovalar 400 milyar yıldız içeren Samanyolu boyundaki bir galaksiden daha parlak olan patlamalar. Buna karşın yıldız kütlesinin sadece yüzde 10’u enerjiye dönüşüyor. Bu da yıldızın dış katmanlarının patlamasını sağlayan 10 saniyelik bir nötrino akışı üretiyor.
Kısacası yıldızın çekirdeği çökerken dış gaz katmanları alttan o kadar ısınıyor ki yerçekimine rağmen genleşerek dışa doğru patlıyor. Bu sırada yıldızın çökmesi birkaç milisaniye boyunca duruyor ve dış gaz katmanları 1044 joule enerji emerek patlıyor. Böylece süpernovalar kısa süre için koca bir galaksiden daha parlak oluyor.
BU YÜZDEN TEHLİKELİ
Süpernova patlamasının ne kadar büyük olduğunu anlatmak için 1 kilovat saatin 3,6 milyon joule olduğunu söylememiz yeterli. Tipik bir süpernova ise 1044 joule enerji açığa çıkarıyor ve bunu neredeyse ışık hızında giden süper sıcak gazlarla uzaya yayıyor. Bu sırada yüksek frekanslı fotonlardan oluşan ölümcül X ve gama ışınları da üretiyor.
DÜNYA’NIN SONU
Güneş patlasaydı ışık hızının saniyede 300 bin km ile sınırlı olması ve Dünya’nın yıldızımıza ortalama olarak 150 milyon km ötede dönmesi nedeniyle patlamanın şok dalgası bize 8 dakikada ulaşırdı. Bu noktada Dünyamız fırındaki ekmek gibi kızarır ve yerkabuğunun sıcaklığı Güneş yüzeyinin 15 katına erişirdi (86 bin 580 derece).
Bunun sonucunda yerkabuğu ve okyanuslar buharlaşırdı ve patlama sırasında Güneş’in büyük kütle kaybına uğraması nedeniyle gezegenimiz yörüngesinden çıkarak uzayda kaybolurdu. Tabii ki Güneşimiz asla patlamayacak; ama en azından süpernova patlamasına çok yakınsak Dünya’daki hayatın bir anda yok olacağını anlamış bulunuyoruz.
RADYASYON RİSKİ
Süpernova patlamalarının diğer bir tehlikesi de X ve gama ışını yağmuru. Bunlar nükleer patlamaya benzer bir etki yaratarak canlı türlerinin DNA’sında mutasyonlara neden olabilir, kanseri ve sakat doğumları tetikleyebilir. Aynı zamanda gezegenimizde iklim değişikliğine yol açabilir.
Bununla birlikte insan türünün tarihi boyunca Dünya yakınlarında süpernova patlamadı. 1987 yılında gözlemlediğimiz 1987A süpernovası da bizden 168 bin ışık yılı uzakta, yani galaksimizin dışında gerçekleşti.
413 YIL ÖNCE
Bir önceki süpernovayı modern astronominin kurucularından Johannes Kepler 1604 yılında gözlemledi. 20 bin ışık yılı uzaktaki süpernova gece göğündeki tüm yıldızlardan daha parlaktı ve gündüz gözüyle bile görülebiliyordu. Yine de bildiğimiz kadarıyla Dünya’yı etkilemedi (eski süpernovaların uzaklığını bilemiyoruz).
1. Tip Süpernova: Süpernovalar her ne kadar büyük kütleli yıldızların patlaması olarak biliniyorsa da, küçük kütleli yıldızlar da süpernova şeklinde patlayabilir.
Hattâ küçük kütleli olanların meydana getirdiği süpernovalar daha parlaktır.
Kütleleri 8 Güneş kütlesinden daha az olan yıldızlar, ömürlerinin sonunda kırmızı bir dev hâline dönüşürler. Kırmızı dev safhasından sonra, yıldızın dış katmanları uzaya püskürür ve kütlesi 0,6 Güneş kütlesine eşit bir beyaz cüceye dönüşür. Eğer bu beyaz cüce üzerine yakındaki büyük bir yıldızdan hidrojen bakımından zengin madde akışı olursa bu, beyaz cüceyi patlayıcı bir karışıma dönüştürür. Beyaz cüce patlayarak, parlaklığı bir milyon güneş parlaklığına ulaşır. Bu tip patlamalara nova denir.
BİZİ EİNSTEİN KURTARIYOR
En azından mecazi anlamda: Einstein’ın görelilik teorisine göre evrende hiçbir şey ışıktan hızlı gidemez. Işık bile. Dolayısıyla bizden 30 ışık yılı uzakta bugün bir yıldız patlasa tehlikeli radyasyonun bize ulaşması 30 yıl alır.
Tabii ki teknolojik tekillik geldiği ve yapay zeka insan zekasını aştığı zaman inanılmaz teknolojik ilerlemeler kaydederek bu tehlikeye karşı önlem alabileceğiz. Ancak, bugün süpernova patlasa bitkilerin tohumlarını depolarda dondurarak yeraltına sığınmak ve yüzlerce yıl boyunca mağarada yaşamaktan başka bir şansımız yok.
SONUÇ OLARAK
Dünyamızın yakınında süpernova patlarsa bu patlamanın güvende olmamız için bize en az 100 ışık yılı uzakta gerçekleşmesi gerekiyor. Bu uzaklığa radyasyon tehlikesi ve erken uyarı süresi dahil.
Buna karşın güçlü bir süpernovadan korunmanın tek yolu teknolojik tekilliğin gelmesi ve bizler ancak, en çılgın bilimkurgu hayallerimizi gerçekleştirecek kadar üstün bir teknolojiye eriştiğimiz zaman kendimizi süpernova felaketinden koruyabiliriz.
Kaynakça : khosann.com
