Matematik Dehalarından George Boole

GEORGE BOOLE KİMDİR?
George Boole (1815-1864), 2 Kasım 1815’te İngiltere’nin Lincolnshire şehrindeki Lincoln kasabasında dünyaya geldi. Önce Lincoln’de bir okula giden Boole, daha sonra özel bir okula devam etti. Fakat matematikle ilgili ilk eğitimini, aynı zamanda optik cihazların yapımına ilgi duymasının da sebebi olan babasından aldı. Daha sonra yabancı dillere ilgi duymaya başladı. Yerel bir kitapçıdan Latince dersleri aldı. 12 yaşında Latince’de o derece becerili hâle gelmişti ki, Latin şair Horace’ın bir şiirini tercüme etti. Bundan büyük övünç duyan babası bu şiiri yayımlattı. Fakat Boole’un 12 yaşındaki birinin yazamayacağını düşündüren kabiliyeti sebebiyle, yerel okullardan birinin müdürüyle aralarında bir tartışma yaşandı.
Akademik bir derece için çalışmamasına rağmen Boole, 16 yaşında asistan öğretmen olmuştu. Yabancı dillere olan ilgisi devam ediyordu. Kiliseye katılmak istiyordu, fakat 1835’te fikri değişti. Kendi okulunu açtı ve orada kendi başına matematik çalışmaya başladı. Daha sonraları, iyi bir öğretmenden ders almak yerine, kendi başına çalışarak beş yılını ziyan ettiğini anlayacaktı.

Bu sıralarda Laplace ve Lagrange’ın çalışmalarını inceliyordu. Bunlardan, daha sonra ilk matematik makalesinin temelini oluşturacak olan notlar çıkarıyordu. O sırada yeni kurulmuş olan “Cambridge Matematik Dergisi”nin editörü olan Duncan Gregory tarafından desteklendi. Duncan Gregory, ona Cambridge’de matematik dersi almasını tavsiye etti. Fakat ailesine bakmak zorunda olan Boole, okulunu terk edemedi. Bununla beraber, “Cambridge Matematik Dergisi”ne yazı yazmaya başladı. Duncan Gregory’den etkilenen Boole, cebir çalışmaya başladı. Cebirsel metotların diferansiyel denklem çözümlerine, uygulamasına ilişkin bir makalesi Kraliyet Derneği’nce yayınlandı ve bu çalışmasıyla Kraliyet Derneği Madalyası kazandı.

Mantık alanında çalışmalar yapan ilk İngilizlerden olan Boole, nicelik simgelerini işlem simgelerinden ayırma yollarını göstererek cebirsel simgeler ile mantıksal bi¬çimlere ve tasarımlara karşılık gelen simgeler arasındaki analojiyi ortaya koydu. Boole’un 1847 ve 1854 yıllarındaki buluşları, mantık cebirinin ya da bugünkü adıyla Boole cebirinin doğmasını sağladı.

Yoksul ailesine yardım edebilmek amacıyla 16 yaşında bir okulda öğretmenlik yapmaya başlayan Boole, bir diğer yandan da yabancı dil alanındaki çalışmalarına devam ediyormuş. 4 yıl boyunca öğretmenlik yapmasına rağmen maddi olarak bir türlü refaha kavuşamayan geç, öncelikle papaz olmayı düşünmüş fakat daha sonra karar değiştirmiş. 21 yaşındayken özel bir okul açan genç, burada tek başına matematik çalışıyormuş.Laplace, Abel, Galois ve Lagrange gibi isimlerin çalışmalarını inceleyen Boole, daha sonra ilk matematik makalesinin temelini oluşturacak notlar çıkartıyormuş.
Tam da bu dönemler, Cambridge Matematik Dergisi’nin editörü olan Duncan Gregory tarafından Cambridge’de ders almaya davet edilmiş. Ancak ailesine destek olabilmek için bu teklifi geri çevirmek durumunda kalmış. Ders almaya gidemese bile Cambridge Matematik Dergisi için yazı yazmaya başlayan Boole, kısa süre sonra cebir üzerine yoğunlaşmaya başlamış. Yazdığı bir makalesi Kraliyet Derneği tarafından yayımlanınca Kraliyet Derneği Madalyası kazanan genç dahi, 1849 yılında Cork’ta Queens Koleji’nde Matematik Kürsüsü Başkanlığı görevine getirilmiş.

Boole Eserleri
Boole cebiri, önermeler ya da nesneler arasındaki ilişkileri betimleyen simgesel matematiksel bir mantık sistemidir. Temel kuralları Boole tarafından ortaya konan bu sistem, zamanla kümeler kuramı ve matematiğin diğer dallarına etkili bir biçimde uygulandı. Boole cebiri günümüzde olasılıklar kuramı, kümeler geometrisi ve bilişim kuramı için son derecede değerlidir. Ayrıca, elektronik sayısal bilgisayarlarda kullanılan devrelerin tasarımı için gerekli olan temeli oluşturmaktadır.
Boole cebiri, değişken olarak adi cebirdeki gibi sayısal niceliklerin değil, doğruluk değerlerinin, yani bir mantıksal önermenin doğruluk ya da yanlışlığının kullanıldığı durumlarda geçerlidir. Boole cebirinin önemli bir üstünlüğü olan bu özellik, doğruluk değeri 1 ya da yanlışlık değeri 0 olabilen önermelerle işlem yapılmasına olanak sağlar. İki mantıksal önerme, VE (simgesi A) ya da YA DA (simgesi v) mantıksal bağlaçlarından biri ile bağlanarak bir bileşik önerme oluşturabilir. Böylece elde edilen bileşik önermenin doğruluk değeri, birbirine bağlanmış olan iki önermenin ayrı ayrı doğruluk değerleriyle kullanılan bağlacın türüne bağlıdır.
1847 yılında Mantığın Matematiksel Analizi isimli eseriyle dikkat çeken George Boole, burada mantığın felsefeyle değil, matematikle birlikte ele alınması gerektiğini savunmuştur. 1854 yılında ise düşünceleri iyice yerine oturan deha, Mantık ve Olasılıklara İlişkin Matematiksel Kuramların Dayandığı Düşünce Yasaları Üzerine Bir İnceleme’sini yayımlaymış ve matematiğe Boole Cebiri kavramını getirmiş.
Buradaki mantık modern bilgisayarlarda ve elektronik anahtarlı devrelerde kullanılmıştır. Ayrıca 1859 yılında Diferansiyel Denklemler Üzerine Bir Araştırma ve 1860’ta da Sonlu Farklar Hesabı Üzerine Bir Araştırma isimlerindeki tezlerini tamamlamış. Onlarca bilimsel makale yazan George Boole, sayıların dağılma özelliğini de ilk defa inceleyenlerden biri olmuştur. Kısacası, o hala yeteri kadar tanınmasa da bugün tüm dünyanın kullandığı teknolojilerin temellerini atan kişi olarak yakın tarihte adını duyurmayı başarmıştır.

Boole, yapıtlarının yayınlanmasından sonra çok yaşayamadı. Gitmeye söz verdiği bir konferansa yetişmek için yağmurlu bir günde sırılsıklam olup yakalandığı bir zatürreden Aralık 1864 günü elli yaşında İrlanda’nın Cork ilinde Ballintemple’de öldü.