Çin Sosyal Kredi Sistemi Yeni Yönetim Şekli

Sosyal Kredi Nedir ? Nasıl bir yönetim şekli ? Aklımızı kurcalayacak bir Distopya uygulaması Çin’de hayata geçiyor. Sosyal Kredi Sistemi İnsanlara puan ile ödül ve cezalar veren bir sistem. Örnek olarak sigara içilmesi yasak bir alanda sigara içtiniz. Bu durum sizin sosyal kredinizden düşüyor. Bir süre sonra Bazılarına cennet imkanlarını sunan sistem fazla cezası olanlara ise cehennem olabiliyor.
Çin’de hayata geçen sistem Black Mirror’dakine benziyor. Tam anlamıyla Black Mirror gibi.
Yıllardır bir kablo hattında işlemekteydi: Dünyanın asla görmediği, genişleyen, teknolojik bir kitle gözetleme ağı. Ve çoktan harekete geçirilmişti.
Çin’in -2020 yılına kadar tam olarak faaliyete geçmesi beklenen- “Sosyal Kredi Sistemi”, yalnızca ülkenin 1.4 milyara varan nüfusunu izlemekle kalmıyor; bunun dışında, kimilerinin “güveni oyunlaştırma” adını verdiği devasa bir sosyal mühendislik deneyinde, insanları kontrol etmek ve baskı altında tutmak amacıyla tasarlandı.
On yılı aşkın bir sürede ağır ağır bir araya gelen bu büyük projenin temel mantığı, her bir vatandaşa ve aynı zamanda işletmeye bireysel bir güven puanı verilmesi.
Peterson Uluslararası Finans Enstitüsü’nde çalışan Martin Chorzempa, geçtiğimiz temmuz ayında New York Times gazetesine verdiği demeçte, “Bu, hükümetin ekonomiyi ve toplumu denetlemesi için kullanılan, potansiyel olarak tamamen yeni bir yöntem,” demişti.
“Amaç, algoritmik bir yönetim.”
Böylesi karmaşık bir plan açısından, sosyal kredinin özü oldukça basit. Çin şehirleri genelinde halihazırda faaliyet gösteren yerelleştirilmiş pilot programlar aracılığıyla, vatandaşlara sayısal puanlar veriliyor.
Vatandaşlar, olumlu kişisel ve sosyal davranışları için -faturalarını zamanında ödemek, sorumluluk üstlenmek ve geri dönüşüm atıklarını düzgün biçimde ayrıştırmak vb- puan kazanırlar, bu da onlara daha iyi kredi olanakları, daha ucuz toplu taşıma ve hatta hastane hizmetleri alırken daha kısa bekleme süresi gibi avantajlar sağlar.
Diğer yandan, şayet kuralları ihlal ederseniz, dikkatli olun. Ödemelerini geciktirenler, kırmızı ışıkta karşıya geçenler veya sigara yasağı olan alanlarda sigara içerken yakalanan kişiler cezalandırılacak.

‘DİJİTAL DİKTATÖRLÜK’
Bir “dijital diktatörlük” olarak nitelendirilen bu sistemde, vatandaşlar her ihlalde bir ceza puanı alacak; bu durumdaysa, finansal cezalar ve hatta seyahat kısıtlamaları gibi şeylere maruz kalacaklar.
Hükümeti yolsuzlukla suçlaması nedeniyle kara listeye alındıktan sonra sosyal kredi sisteminin kariyerini yok ettiğini ifade eden araştırmacı gazeteci Liu Hu’nun başına gelen şey tam olarak buydu.
Bu damgalanmış “sahtekâr”, yalnızca hareket tarihi belli olmayan bir tren yolculuğu yapma şansına sahip ve sosyal medya hesaplarının -yaklaşık 2 milyon takipçisi vardı- kapatılarak, çalışma şansının ortadan kaldırıldığını belirtiyor.
Hu’nun, Foreign Correspondent adlı siteye aktardığına göre, çoğu Çinlinin bu tür cezaların hayatlarını nasıl etkileyebileceğinin farkında olmadığına inanıyor.
Çin’in sosyal kredi sistemine göre kredisi düşük olan vatandaşların seyahat etmesi, bankadan kredi alması ve otellerde kalması engelleniyor.
Çin’in sosyal kredi sistemi şimdiden 11 milyon uçuşa ve 4 milyon tren yolculuğuna müdahale etti. Sosyal kredisi düşük olan vatandaşların seyahat etmesi engellendiği gibi bazılarının bankadan kredi alması ve otellerde kalması engellendi. Hatta bazı vatandaşların internet hızı düşürüldü.
Cezalandırılan vatandaşların suçları açıklanmamış olsa da eski devlet yetkilisi Hou Yunchun sistemin geliştirilmesini ve kredisi düşük kişilerin iflas etmesinin sağlanmasını öneriyor. Hou’nun bahsettiği kara liste genellikle borçluları kapsıyor ve Yüce Halk Mahkemesi tarafından insanların borçlarına sadık olmalarını sağlamak için oluşturuldu. Mahkeme borçluların adını ve kimlik numarasını web sitesi üzerinden paylaşıyor. Bu kişilerin yüksek hızlı trenlere binmesi, beş yıldızlı otellerde kalması, çocuklarını pahalı okullara göndermesi ya da internet üzerinden lüks ürün satın alması yasak.
O’Malley’nin kaydettiği bu uyarı anonsuna gelecek olursak, anonsta tam olarak şunlar ifade ediliyor:
“Sevgili yolcular! Biletsiz seyahat eden ya da uygunsuz davranan kişiler ya da halka açık alanlarda sigara içen kişiler, yasalara göre cezalandırılacaktırlar ve bu davranış, bireysel kredi bilgi sistemine kaydedilecektir. Negatif bir kişisel kredi kaydından kaçınmak için lütfen ilgili kurallara uyun ve trendeki ve istasyondaki düzene yardımcı olun.”
Açık konuşmak gerekirse, Çin’in bu hamlesi geleceğin dünya düzeni açısından olumlu bir tablo çizmemize engel oluyor.