Beyin Donması Nedir

Muhtemelen dondurmayı acı verici bir madde olarak düşünmüyorsunuz. Ancak sıcacık yaz aylarında önünüze ikram olarak koyulmuş bir kase dondurmadan hızlı ve bir kaç büyük kaşık alımı, “beyin donması” denilen keskin bir acıya sebep olabilir.

Halk dilinde “dondurma ağrısı” olarak da adlandırılan beyin donması, tıbbi terimlerde “soğuk uyarıcı baş ağrısı” olarak bilinir. Her yaştan insanı etkileyebilen yangın bir fenomen olan beyin donmasını doktorlar tam anlamıyla açıklayabilmiş değil.
Bu tür bir baş ağrısı için ana tetikleyici olan sıcak havanın birden soğuk havaya maruz kalmasıdır. Böyle bir ağrıya sadece iç tetiklenme değil, dış etkenlerde neden olabilir. Örneğin soğuk bir havada şapkanızı çıkarmanız ya da buz gibi suya bir anda atlamanız aynı etkiyi daha tehlikeli boyutlarda yaşatabilir. Beyin donmasına çok soğuk madde alımı ile gerçekleşen ağız içinde sinirlerin ve kan damarlarının ani uyarılması durumu neden olabilir.

Beyin Donması Belirtileri
 Alında başlayan şiddetli ve keskin ağrı
 Başladıktan birkaç saniye ya da birkaç dk içinde düzelen ağrı olarak belirtileri tanımlanabilir.

Beyin donması hızlı gelen ve acılı bir ağrıdır. Ağız içinde ki soğuk havanın ani şekilde boğazda ve ağız içindeki sinirleri uyarmasıyla gerçekleşir. Ağız veya burun yoluyla soğuk maruz kalma trigeminal sinir sistemini harekete geçirir ve bu bilgiyi tüm kafaya iletir. Bu yüzden ağrı kafanın içinde hissedilir, ağızda veya burunda değil.
Beyin donmasının verdiği ağrı ilk olarak yoğun şekilde alında hissedilir, daha sonra başın arka kısmına yayılım gösterir. Bazı insanlar bu ağrıyı bir bıçaklanma hissiyatına benzetirken, migreni olanlar ise aniden gelen zonklamalara benzetiyor.

Beyin donması neden olur ?
Ağrının sebebi damaklarda olan dokularda beklenmedik bir şekilde sıcaklık değişiminin meydana gelmesi ve damarların buradaki dokuları eski sıcaklığına çevirebilmek için hızla şişmesi nedeniyle kanın hızını arttırmasından kaynaklanıyor. Bu yaşandığı sırada başta zonklama tarzında ağrı oluşuyor.
Ağrının bir nedeni olduğundan, farklı bir alanda hissedilerek yansıyan ağrı olarak duyulması oluyor. Bazı uzmanlara göre ise sinüslerde olan boşluklardan kaynaklandığı söylenir. Ayrıca ağız, damak ve iç kısımlardaki damarların etkisiyle de bunun yaşandığı söyleniyor.
Beyin bu ağrıları oluştururken aslında kişilere soğuk şeyleri tüketirken daha yavaş olmaları konusunda uyarı veriyor. Kişilerin gözlerinde şimşek çakması gibi etkiler olabiliyor.
Beyin donması çoğunlukla saniyeler ya da birkaç dakika sürüyor. İnsanların yaklaşık yüzde 30’unda görülen ağrı ağızda değil başta hissediliyor. Ancak bu ağrılar yüz bölgesinde yanaklara, damaklara, dişler, hatta gözlere bile etki edebiliyor.
Beyin donması nasıl geçer?
Beyin donmasının nedenleri tam olarak netlik kazanmadığından, bunun nasıl ve ne şekilde tedavi edileceği tam olarak bilemiyor.Vücut soğukluğu eski hali gibi sıcak bir hale geldiğinde, beyin donması olayı kendiliğinden düzeliyor. Ancak ağrıyı azaltmak için bazı yöntemler bulunuyor:
– Soğuk yiyecek ve içecekleri yavaş tüketmek
– Ağzın üst kısmına dilinizle baskı yaparak ısınmasını sağlamak
– Tüketilen soğuk içecek ya da yiyeceğin üzerine ılık su içmek
– Paşparmakla dile veya damağa, tam ön dişlerin arkasına bastırmak
Soğuk içecek ve tatlıların yanı sıra kışın sörf yapmak ve buz pateni pisti gibi soğuk ve rüzgarlı ortamlar da beyin donmasına neden olabiliyor.
Ağrılar çok şiddetli oluyor ve geçiyorsa uzman bir doktora gitmek ve muayene olmak gerekiyor.

Damak ve beyin
2004’te Türkiye’de nörolog Macit Seleker migren ve stres kaynaklı baş ağrısı çeken hastalarını toplayıp “buz testi” uyguladı. Hastaların diline buz koymuş ve bunu damaklarına bastırmalarını istemişti. Hastaların yüzde 60’ı baş ağrısı hissetmiş ve bunların da yüzde 80’ini migrenli grup oluşturmuştu.
Tayvanlı nörolog Jong-Ling Fuh Tayvan’daki gençlerde de benzer bir durum tespit etmişti. Fuh iki tür baş ağrısının damak ile beyin arasındaki kan akışının dinamikleri ile ilgili olduğu sonucuna varmıştı.
Bu sorunun kaynağında yatan nörolojik ve damarla ilgili sırlar konusunda çalışmalar devam ederken bazı şeyler biraz daha netlik kazandı.
Kanada’da bir üniversitede yapılan bir deneyde dondurmalarını hızlı yiyen gençlerde baş ağrısı riskinin yavaş yiyenlerin iki katından fazla olduğu görüldü. Buradan yola çıkarak soğuk uyarıcının damaktan hızlı geçmesi halinde baş ağrısı ihtimalinin arttığı sonucuna varıldı.
Soğuk içecek ve tatlıların yanı sıra kışın sörf yapmak ve buz pateni pisti gibi soğuk ortamların da aynı şekilde baş ağrısına yol açabileceği ifade ediliyor. Bu ortamda devam eden baş ağrısının, ortamdan çıkınca sona erdiği belirtiliyor.
Uzmanlar ayrıca bu tür baş ağrıları yüzünden dondurmadan vazgeçmek gerekmediğini, damağın en hassas arka kısmı ile dondurmanın temasını asgariye indirme halinde baş ağrılarının tetiklenmeyebileceğini söylüyor.

Özellikle yaz günlerinde daha sık tüketilen dondurmayı yerken ilk ısırıktan birkaç saniye sonra, bazı kişilerde bir baş ağrısı ortaya çıkabilir. Bunun ortaya çıkma mekanizması henüz aydınlatılamamıştır.
Beynimizde soğuk veya ağrı hissi yoktur çünkü kendi içsel duyu reseptörlerine sahip değildir. Beyin cerrahları beyin ameliyatlarını hastanın bilinci açıkken yaparlar. Ağrı acı duyusunun geldiği yerler beyin derisi, kafatası ve altta yatan dokulardır bu nedenle beyinin kendisine değil sadece bu bölgelere sedasyon uygulanır.
Ağız tavanından (sert damak) veya boğazın arkasından (arka faringeal duvar) geçen soğuk (katı, sıvı veya gaz) herhangi bir ‘beyin donması’ baş ağrısını tetikleyebilmektedir. Ağrı kafanın önüne veya şakaklara doğru olabilir ve kısa süreli olsa da yoğun olabilir. Bu baş ağrıları olan insanlar genellikle tedavi aramazlar, bu nedenle beynin donmasının nasıl gerçekleştiği konusunda çok az araştırma yapılmıştır.
Soğuk bir şeyler yiyip içince baş ağrısı yaşayan insanlar aynı zamanda migren baş ağrısına da sahiptir ve bu her ikisi için de ortak bir mekanizma olduğunu düşündürmektedir.
Yapılan bir çalışmada, gerilim tipi baş ağrısına sahip hastalarında ve migren hastalarında rastlanan beyin donması sıklığı karşılaştırılmıştır. Bir buz küpü, 90 saniye boyunca ağızlarının sert damaklarına yerleştirildiğinde, primer baş ağrısı bozuklukları öyküsü olanların %32’sine karşılık migren hastalarının %74’ü şakakları boyunca ağrı hissettiğini bildirmiştir. Birincil baş ağrısı bozukluğu öyküsü olmayan gönüllülerin sadece %12’si aynı uyaranla birlikte beyin donması baş ağrıları yaşamıştır.