Sabır küpünün keşfinin 40. yıldönümü 2014 yılında kutlandı. Mutlaka çocuklukta her biriniz bu küple azda olsa ilgilenmiştir. Bazen çok fazla uğraştırsa bile yapabilmenin verdiği mutluluk duygusunu çok güzel yansıtmaktadır.
Ancak, insanlık tarihinin en ilginç “oyuncaklarından” biri olan bu “oyuncağın”, gerektiği önemle kutlanabilmesi için hazırlıklar güzel olmuştu.
Amerika’nın New Jersey eyaletindeki Liberty Science Center ve Google ortak çalışmasıyla ve Hardvardlı matematikçi Daniel Goroff tarafından çerçevesi çizilen bir konseptle hazırlanan büyük sergi, daha sonra dünyanın 14 büyük kentini de ziyaret etti.
Milyonlarca dolarlık bütçesi matematik ve bilim vakıfları tarafından karşılanacak olan sergide Rubik Küpü ile ilgili tüm ayrıntılar ve insanın hayal dünyasını inanılmaz bir şekilde harekete geçiren bu oyuncağın insanlık kültürüne nasıl bir etki yaptığının izleri ele alındı.
Rubik küpü hayranları, bu büyülü nesnenin bilimden astrolojiye, tasarımdan yemek kültürüne kadar, insanoğlunun hayatının her alanına girdiğini ileri sürüyorlar.
1974 yılında Ernö Rubik adındaki genç bir Macar bilim adamı tarafından icat edilen ve de o zamanlar sadece, şekillerin ve renklerin kombinasyonlarını hissettirmek için bir ders aracı olarak tasarlanan bu oyuncak gerçekten de dünyada bir salgın yaratmıştı.
Bilim adamları Rubik Küpü’nün karşı konulmaz gücünün, içerdiği kombinasyonların inanılmaz yüksek sayısından kaynaklandığını ileri sürüyorlar.
Yıllardır Rubik Küpü’nü inceleyen bilim adamları, trilyonkere trilyonlara varan kombinasyonlar içinde Rubik Küpü’nün her durumda en fazla 20 hamlede çözülebileceğini matematik yoluyla ispat etseler de, insanoğlu henüz bu başarıya ulaşamadı. Bilgisayarlar hala Rubik Küpü’nü insanlardan daha hızlı çözüyorlar.
Renk ve şekil tasarımı için ders aracı üretirken birden bu büyük oyuncağı icat eden bilim adamı ise tüm bunlara bıyık altından gülüyor.
“İnsanoğlu için en önemli şey oyundur” diyor. “Oyun zihninizi geliştirir, hep oyunlar oynayın ve hayatta hep sevdiğiniz şeyleri yapın. Siz sevdiğiniz işlerle uğraşırken, inanın, eninde sonunda başkalarının da çok seveceği şeylere ulaşacaksınız”.
Dahi Ernö Rubik 68 yaşında ve kurduğu şirketiyle hala oyunlar ve oyuncaklar üzerinde çalışıyor. Büyülü Küp 40 yaşına girdiğinde, yüzünden gülümsemesi hiç eksik olmayan büyük mucit de 70 yaşındaydı.Yıldönümü, Budapeşte’de o tarihe kadar inşa edilmesi planlanan büyük bir Macar Dâhileri Müzesiyle kutlanacak.
Rubik Küpü’nün tarihçesi hakkında konuşalım
Rubik Küpü nedir? Rubik Küpü nasıl çözülür? Rubik Küpü ne zaman icat edilmiştir? Birçoğumuz Rubik Küpü’ne aşina olsa da yine de tam olarak hakim değiliz. Rubik Küpü 1974 yılında Macar mimar ve heykeltıraş Erno Rubik tarafından icat edildi. Amaç neydi? Amaç, elbette tarih boyunca en çok satılan oyuncaklardan birini üretmek değildi. Rubik’in oluşturduğu ilk küpte 26 küçük küpten bir büyük oluşuyuordu. Küpün ilk modeli 1974 yılında tamamlansa da tahmin edileceği gibi tasarım aşaması çok daha öncelere dayanıyordu.
Rubik Küpü’nün diğer adı
Rubik Küpü ile ilgili patent başvurusu 1975 yılının başlarında yapıldı. Macaristan’da üretilmeye başlanması ise 1977 yılında gerçekleşti. 1977 yılında satışları yapılan Rubik Küpü özellikle akademi dünyasının da dikkatini çekti. Yıllar içinde ise hem popüler kültürün ilginç parçalarından birine dönüştü hem de her zaman ‘zeka küpü’ olarak adlandırılarak özel bir anlam yüklendi.
Rubik Küpü nasıl çözülür?
Peki Rubik Küpü nasıl çözülür? Rubik Küpü’nün icat edilişinin 40’ıncı yılında yani 2014’te küpün ‘çözüm’üne ulaşmanın 7 adımı paylaşılmıştı. O maddeler neydi, sırayla bakalım.
Atılması gereken adımlar
Küpe hakim olmak gerekiyor. Beyaz sarının, turuncu kırmızının, yeşil ise mavi rengin karşısında yer alıyor. Küpün üstünde beyaz bir ‘artı’ işareti oluşturmak çözüm yolunu kolaylaştırıyor. Beyaz köşeleri çözmek bir diğer önemli adım. Orta katmanın çözülmesi bir anlamda diğer katmanların da çözülmesini basitleştiriyor. Üst bölümde tek bir rengi toplamak olmazsa olmaz bir diğer adım. Küpün üst bölümünde sarı renkli bir artı elde etmeye çalışılmalı. Sarı köşeler dikkatlice yerleştirilmeli. Son olarak da merkez parçayı renge uygun bir şekilde denk getirmek lazım.
Rubik Küpü Nasıl Çözülüyor?
1. Bir renk seç (merkezdeki karenin rengi olmalı) ve onu üst yüz olarak işaretle.
2. Aynı renkte diğer kareleri bul ve küpün en altında ortalara gelecek şekilde yerleştir. Daha sonra kenarları 180 derece çevirerek bir artı işareti yap.
3. Merkez kare ile aynı renk olan kareleri bul ve küpü çevirerek onları dört köşeye getir.
4. Küpü baş aşağı çevir, tamamlanmış taraf aşağıda kalsın. Ortadaki yüzü yine merkezden başlayarak yukarıdaki adımları takip edip tamamla.
5. Üst yüzü tamamlarken önce üstte sol tarafta bir L oluştur, daha sonra diğer iki kareyi ayarla.
6. Üst yüzü çevirerek sağ alt köşede ayn renk kare olmasını sağla. Şimdi sağ yüzü ve alt yüzü çevirerek tüm köşelerin doğru renklere gelmesini sağla. Üst ve alt yüzleri çevirince küp tamamlanacak!
Markov Zinciri Biraz olaya matematiksel bakalım.
Rubik kübü karıştıracak birisi, üst üste rastgele çevirmeler yapar. Bu şekilde ortaya çıkan bu gibi rastgele durum dizilerine “Markov zinciri” olarak adlandırılır.
Markov zincirinin en kilit noktası, bir olayın gerçekleşme olasılığı, bir önceki veya bir sonraki olayın gerçekleşme olasılığını etkilememesidir.
Kart karıştırma ve bulmaca karıştırmanın yanı sıra, Markov zincir karıştırma teorisinin çok ciddi pratik uygulamaları var. Modern bilim ve mühendislikte en önemli hesaplama araçlarından biri Monte Carlo yöntemidir.
Bu yöntem, adını verdiği ünlü kumarhane gibi temelde şansa dayanmaktadır. Özünde, çok sayıda rastgele tahmin kullanarak zor matematiksel problemleri yaklaşık olarak çözmeye çalışır.
Pratikte, Markov zinciri genellikle bu rastgele durumları üretmek için kullanılır. Markov zincirinde, Monte Carlo yöntemlerinin doğruluğunu anlamak için anahtar görev, t arttıkça D(t) ‘nin ne kadar hızlı azaldığını tahmin etmektir.
Şimdiye dek insanlarda 4 saniye olarak belirlenen Rubik küpü rekoru, yapay zekânın 18 saniyelik hızını oldukça az olsa da; pek çok insan için bir Rubik küpünü çözmek ortalama 50 hamleye gerekiyor.
Rubik küpünün yanı sıra DeepCubeA algoritması, Lights Out ve Sokoban gibi farklı bulmacaları da çözebiliyor. Üstelik bunları tamamlarken, Rubik küpüne nazaran çok daha az hamle yapmaya ihtiyaç duyuyor.
Zeka küpü veya diğer bir adı ile sabır küpü insanlara oldukça iyi zeka gelişimi sağlamaktadır. Ufak çocuklarınıza bu deneyimi yaşatmayı unutmayınız.
Kanalıma abone olmayı ve yorum yazmayı unutmayınız. Bir sonraki videoda görüşmek üzere hoşçakalın.
Kaynak
Bbc.com
Bilimseldunya.com