Kutuplarından uzaya ışık hızının yüzde 90’ı ile ölüm ışınları (gama ışını patlamaları ve gaz jetleri) saçan süper kütleli süper aktif kara deliklere kuasar diyoruz. Bunlar uzak galaksilerin merkezinde yer alıyor. Kuasar jetlerini tam karşıdan gördüğümüz kuasarlara ise BLAZAR diyoruz. Bu da aşırı parlak kuasar demek.
Blazar, harika uzay objelerinin mutfağıdır: aktif bir galaksinin içindeki radyoaktif bir toplanma diskinin içindeki süper devasa bir kara deliktir.Ve her iki ucundan da bize doğru ışık hızına yakın radyasyon jeti fırlatır. Şimdi açıklayalım.
Çoğu büyük galaksi, merkezlerinde süper-devasa kara delikler içerir (hatta bizim Samanyolumuz bile). Kara delikler gaz, toz ve diğer çöpleri o kadar hızlı emer ki her şeyin üstesinden gelemez.Bu, bir toplanma diski denen kara deliğin çevresinde bir çeşit trafik sıkışıklığı oluşturur. Kara deliğin bu disk üzerinde uyguladığı yerçekimi basıncı, onun milyonlarca derece ısınması için yeterlidir ve bu da muazzam bir radyasyon yayar.Karadelik,bu arada büyük bir hızla dönmekte ve radyoaktif maddeyi yüzbinlerce yıl boyunca her iki ucundan, ışık hızına yakın bir hızda patlayan güçlü jetler haline getirecek kadar güçlü bir manyetik alan oluşturur.
Her Şey Bir Perspektif Meselesi
Teknik olarak, şu anda üç cisim anlattık. Nasıl mı ? Gözlem noktamıza dikey olarak radyoaktif jet püsküren bir kara delik, bir radyo galaksisi olarak adlandırılır.Eğer bu jet bir açı ile geliyorsa buna kuazar denir. Eğer Jet tam bizi hedef alarak direk geliyorsa – yani Dünyadaki cihazlar tarafından 9 milyar ışıkyılı uzakta bile tespit edilebilir olması için yeterince parlak olması halinde – bu bir blazar’dır.
Gökbilimciler saçtığı ışınlar kainatı neredeyse boydan boya kat eden en parlak gök cisimlerinden birini keşfetti. 12,5 milyar ışık yılı ötede yer alan kuasar, 300 trilyon Güneş’in parlaklığına sahip.
Evren’de en az 100 milyar galaksi olduğunu tahmin eden gökbilimciler, aralarındaki en parlak olanlardan bir tanesini buldu. WISE J224607.57-052635.0 adı verilen galaksi, en az 300 trilyon Güneş’in parlaklığına sahip.
Galaksiye olağanüstü parlaklığını kazandıran ise Güneş ışınları saçan yıldızları değil, merkezindeki süper dev karadeliğin meydana getirdiği ‘canavar kuasar.’ NASA Jet İtiş Gücü Laboratuvarı’nda (JPL) görevli astronom Peter Eisenhardt, WISE J224607.57-052635.0 galaksisinin merkezindeki kuasarın Güneş’in 10 milyar katı kütleye sahip olduğunu belirtti.
Astrophysical Journal dergisinde yayımlanan araştırmada dikkat çeken noktalardan biri, canavar kuasarın ışınlarının Dünya’ya 12,5 milyar ışık yılı öteden gelmiş olması. Gökbilimciler, bir karadeliğin 13,8 milyar yıl önceki Büyük Patlama’nın ardından nasıl bu kadar hızlı büyümüş olduğunu anlayabilmiş değil.
Eisenhardt, “Çok erken zamanlarda dev boyutlara ulaşmış karadeliklere bir yenisini eklendi. Bu büyük bir bulmacanın sadece bir parçası” ifadesini kullandı.
Eisenhardt’ın bahsettiği bir diğer keşif, henüz Şubat ayında Nature dergisinde yayımlanan süper dev karadeliğe ait. Büyük Patlama’dan sadece 900 milyon yıl sonra oluşan SDSS J0100+2802, parlaklığını yeni keşfedilen karadelik gibi aslında oluşturduğu kuasardan alıyor.
SDSS J0100+2802’nin büyüklüğü Güneş’in 12 katı iken, parlaklığı yıldızımızın tam 420 ‘trilyon’ katı. Diğer bir deyişle, Samanyolu’ndan 40 bin kat daha parlak.
Radyo astronominin ortaya çıkmasından hemen sonra bazı galaksilerin çok yüksek miktarda radyo dalgaları yayınladıkları keşfedildi. Ayrıca bu radyo dalgaları uzaya uzanan büyük uzantılardan gelmekteydi. 1970’lerden bu yana, en yaygın kabul gören model, en yakın aktif çekirdekten (AGN) gelen yüksek enerji parçacıkları ve manyetik alanlardan beslenen loblar ve plumes’lerdir. Jet terimi, daha ziyade hem temel akışı, hem de gözlemlenen yapıyı belirtmek için kullanılır. Jetlerin; ışınların görünür emaresi olduğu düşünülüyor.
Astronomlar Blazar, Kuazar ve Radyo galaksilerin hepsinin temelde aynı şey olduğunu düşünmektedirler. Bu 3 yapı, sadece uzaydaki yönelimleri yüzünden bize farklı görünür. BİRLEŞTİRİLMİŞ MODEL adı verilen bu modele göre, bütün etkin gökadalar tam olarak aynı unsurlara sahiptir: Dev bir kara delikten gelen etkin bir çekirdek, onun çevresini saran bir gaz halkası ve parçacık jetleri.
Kaynak
Bizsiziz
Kozmik anafor
